Mariza: Fado Tradicional

Fado / Piosenka Artystyczna
premiera polska: 2011-03-07
kontynent: Europa
kraj: Portugalia
opakowanie: plastikowe etui
opis:
opis wydawcy
Mariza wraca do korzeni klasycznego fado. Premierowy repertuar pieśniarki nawiązuje do tradycji gatunku.

Pieśniarka zaprosiła do współpracy przedstawiciela młodego pokolenia kompozytorów fado, Sérgio Dâmaso. Zaskoczeniem mogą okazać się odważne, wręcz brawurowe partie instrumentalne, które w połączeniu z dramatycznym głosem Marizy, dadzą niepowtarzalny efekt retoryczny.

Portugalska wokalistka jest najbardziej znaną na świecie przedstawicielką nurtu fado. 38-letnia Mariza debiutowała w 2001 r. płytą "Fado em Mim", po której okrzyknięto ja następczynią legendarnej fadisty Amalii Rodrigues. Ostatnią płytą pieśniarki jest "Terra".

Mariza wielokrotnie występowała w Polsce, a jej popularność utorowała drogę młodszym pieśniarkom fado. Fado jest dziś powszechnie znane: zarówno w Portugalii jak i na całym świecie stanowi symbol portugalskiej kultury. Jednak zanim ten gatunek zyskał światowy rozgłos, minęło wiele lat.

Fado pojawiło się w Lizbonie w drugim ćwierćwieczu XIX w. i zazwyczaj rozbrzmiewał w popularnych nadbrzeżnych dzielnicach, gdzie grały je miejscowe społeczności. Cieszył się także uznaniem arystokratycznej bohemy i intelektualistów, bywających w portowych tawernach i burdelach. W owych czasach fado było muzyką w dużej mierze improwizowaną: amatorscy śpiewacy często intonowali układane na poczekaniu czterowiersze, zwykle o satyrycznej, a nawet sprośnej wymowie, do jednej z wielu popularnych melodii nieznanych autorów. Piosenki miały budowę stroficzną i zazwyczaj były oparte na regularnym przemiennym układzie akordów tonicznych i dominantowych, co pozwalało na swobodne wariacje melodyczne w kolejnych zwrotkach pieśni.

W latach 10. i 20. XX wieku, a zwłaszcza w kolejnych dwóch dekadach, rozpowszechnienie radia, a potem filmów dźwiękowych sprawiły, że fado zyskało błyskawiczną popularność w całej Portugalii. W samej Lizbonie powstała sieć małych restauracji zatrudniających profesjonalnych śpiewaków i gitarzystów. Repertuar rozszerzono o wiele nowych melodii, które dziś znamy jako "fado tradycyjne", i które stanowią obecnie część klasycznego śpiewnika fado, branego na warsztat przez kolejne pokolenia artystów.


dwutygodnik.com, 53/2011
Najnowszy album Mariza zatytułowała po prostu "Fado traditional". Anonsowany jako radykalny zwrot ku korzeniom gatunku nie do końca usatysfakcjonuje tych, którzy szukają źródeł tradycyjnego fado

Powiedzieć to trzeba na początku, by potem nie było logicznych nieścisłości. Niektórzy chcą widzieć w Marizie następczynie Amálii Rodrigues - absolutnej ikony fado. Wokalistka, w żyłach której płynie mozambijska krew, nigdy nią nie będzie. Dlaczego? Bo trudno ścigać się z legendą. Bo mimo niekwestionowanego talentu, z jej obecną pozycją Mariza nie zdobędzie się na taką przekorę co Dulce Pontes czy nawet Katia Guerreiro.

Mariza sięga do klasyki. Na "Fado traditional" nie brakuje utworów do słów Fernando Pessoi, Jorge Fernando czy wspomnianej już Amálii Rodrigues. Gmerając w źródłach, pieśniarka potrafi zaskoczyć już w pierwszym utworze. "Fado vianinha" frapuje kameralnością (Marizie towarzyszy jedynie gitara portugalska) i... swadą. Ten, kto kojarzy wokalistkę z rozlewnymi, melodramatycznymi interpretacjami, po pierwszych dźwiękach "Fado vianinha" mógłby pomyśleć, że się przesłyszał.

To jednak dopiero początek. W kolejnych pieśniach pobrzmiewają ingrediencje, których do tej pory na płytach Marizy próżno by uświadczyć. Jest więc dialog człowieka z instrumentem ("Ai, Esta Pena de Mim"). Jest przejmujące, retoryczne odczytanie tekstu ("Na rua da silencio"). Jest wreszcie pełna namysłu wokalna rozmowa, która jest tak naprawdę monologiem ("Promete, Jura").

Jest coś jeszcze. "Fado traditional", który zgodnie z tytułem powinien skrępować Marizę gorsetem tradycji, paradoksalnie dodał jej coś, czego nie miała wcześniej. "Tradycyjne fado" z d e m o k r a t y z o w a ł o Marizę. Bo jeśli coś mogło zniechęcać w poprzednich muzycznych odsłonach fadisty, to jej wszechmocny głos. Zbyt dramatyczny. Zbyt wielki. Zbyt monotonny.

Jest coś jeszcze. Na poprzednich albumach - "Transparente" czy "Fado Curvo" - Mariza wydaje się autokratką totalną. Jest tylko ona. A raczej jej głos. Tymczasem ostatnia płyta została skrojona tak, że chcąc nie chcąc Mariza musiała zrobić miejsce dla innych. Zapamiętajmy choćby Ângelo Freire, który bezbłędnie panuje nad klasyczną gitarą portugalską.

Zamknięte i do bólu skondensowane utwory - choć są klasykami gatunku - brzmią w tej odsłonie znacznie lżej, zaczepnie. Dzięki temu słucha się tego fado nie jako lamentacji znad porto w ciemnej piwnicy. A smutek wpisany w gatunek (saudade) nie ewokuje kolejnego smutku. A ten, którego heurezą jest fado, potrafi obrócić w gruzy. Kto przesłuchał którąkolwiek płytę Amálii Rodrigues wie, o czym piszę. Jeśli Amália pojawiała się ona w "Zeszytach" Ciorana, to tylko w kontekście najczarniejszej z czarnych rozpaczy.

A na koniec uwaga natury konfekcyjnej. Do tej pory Mariza, prezentując swój nasycony patosem i dramaturgią repertuar, występowała w długich, powłóczystych sukniach, z wyrazistym makijażem. Czy nowe, bardziej słoneczne niż do tej pory aranżacje sprawią, że wokalistka sprzeniewierzy się tradycji, wedle której fadista ma występować w czarnej sukni? Czy zobaczymy ją... w pastelach? A nawet w bieli?
autorka: Marta Nadzieja


muzycy:
Mariza: Voix
Angelo Freire: Guitarra Portuguesa
Diogo Clemente: Viola de Fado
José Marino de Freitas: Viola Baixo

utwory:
1. Fado Vianinha (Fado Vianinha)
2. Promete, Jura (Fado Sergio)
3. As Meninas Dos Meus Olhos (Fado Alfacinha)
4. Mais Uma Lua (Fado Varela)
5. Dona Rosa (Fado Bailarico)
6. Ai Esta Pena De Mim (Fado Ze Antonio)
7. Na Rua Do Silencio (Fado Alexandrino)
8. Rosa Da Madragoa (Fado Seixal)
9. Boa Noite Solido (Fado Carlos Da Maia)
10. Desalma (Fado Alberto)
11. Meus Olhos Que Por Alguem (Fado Menor Do Porto)
12. Promete, Jura (Fado Sergio)

wydano: 2011
nagrano: Gravado no lisboa estúdios entre Julho e Setembro de 2010 por: Luís Delgado e Diogo Clemente
more info: www.emigroup.com
more info2: www.mariza.com