The Rough Guide To Ethiopian Jazz

opis:
multikulti.com:
Nie bez powodów Nowy Orlean uznawany jest za kolebkę jazzu. Taka muzyka mogła powstać tylko tu, w miejscu gdzie splatają się tradycję Afryki, Europy i obu Ameryk. Gdzie kubańska rumba spotyka muzykę cajun wywodzącą się kultury frankijskiej. Ale jest i po drugiej stronie Atlantyku miasto, gdzie w jedno splatały sie rozmaite tradycje i w którym wszystkie one istniały równoprawnie. Taka była w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku Addis Abeba.

W Etiopii jednym z pierwszych wielkich muzyków który położył podwaliny tzw. Ethio-jazzu był Nerses Nalbandian. Jego rodzina uciekła przed ludobójstwem Ormian z Turcji, i osiedliła się w Etiopii, gdzie Nalbandi (jak jest zwany) stał się liderem i wzorem dla wielu muzyków interesujących się nowinkami ze świata od początku lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. To właśnie dzięki jego artystycznej działalności powstała muzyka dwóch wspaniałych etiopskich gigantów - wibrafonisty Mulatu Astatke oraz saksofonisty Getatchew Mekurii.

Mulatu Astatke urodził się w 1943 roku w Jimma, w Etiopii. Pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia wyjechał do Wielkiej Brytanii na studia i ku rozczarowaniu rodziców, zaczął interesować się muzyką. Najpierw studiował zachodnią muzykę klasyczną, ale potem odkrył jazz i wyjechał do USA na studia w Boston Berklee College of Music. To właśnie tam, Astatke zaczął łączyć tradycyjną etiopską muzykę ludową i jazzu na zupełnie nowym poziomie, upraszczając skale zaczerpnięte z pentatonicznej muzyki plemion Derashe z południa Etiopii. Pod koniec 1960 roku, Astatke postanowił wrócić do Etiopii w celu pielęgnowania Ethio-Jazz w swojej ojczyźnie. Początkowo jego wibrafon oparte folk-jazz uznano dość niekonwencjonalne. Jednak dosyć szybko zgromadził wokół siebie w Addis Abebie grupę młodych muzyków z którymi koncertował w licznych klubach zyskując publiczność i uznanie. Koniec lat sześćdziesiątych i początek siedemdziesiątych były znane jako "złoty wiek" w Addis Abebie, słynnej wtedy z niezliczonych orkiestr i zespołów jazzowych. Muzyka ta kwitła w mieście, właśnie dzięki innowacjom wprowadzonym przez Mulatu Astatke i niezwykłego saksofonistę ok 1973, kiedy Duke Ellington przyjechał do Addis Abeby i występował tam wraz z Mulatu Astatke.

W 1974 roku wybuchł kryzys spowodowany skutkami kilkuletniej suszy i przestarzałą strukturą społeczno-gospodarczą. W wyniku zamachu stanu władzę objął Komitet Koordynacyjny Sił Zbrojnych, tzw. Derg, pod przewodnictwem Amana Mikaela Andoma. We wrześniu tego samego roku Derg wydał dekret o detronizacji cesarza, zawiesił konstytucję, rozwiązał parlament i utworzył Tymczasową Wojskową Radę Administracyjną. W marcu kolejnego roku zniesiono monarchię, ogłoszono dekret o reformie rolnej i nacjonalizacji przedsiębiorstw. Faktyczna władza w kraju należała do Dergu pod przewodnictwem generała Teferi Bentiego. W latach 1975-77 nasiliły się separatyzmy w Erytrei i Ogadenie, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej. Po zamachu stanu z lutego 1977 roku szefem państwa został podpułkownik Mengystu Hajle Marjam, tworząc z Etiopii jeden z najbardziej zamkniętych krajów świata. Podpułkownik zaczął wdrażać system polityczny wzorowany na systemie państw bloku wschodniego. Lata 1977-79, określane mianem Czerwonego Terroru, były okresem walki z przeciwnikami nowej władzy. Wojna w Ogadenie (z Somalią) z lat 1977-78 zakończyła się zwycięstwem Etiopii, która wsparta została przez ZSRR, NRD i Kubę. W 1984 roku utworzona została rządząca Etiopska Partia Robotnicza. W 1987 roku uchwalono nową konstytucję a prezydentem został Mengystu. Lata 1980. wiązały się z ponownym nasileniem działań partyzantów w Erytrei, wybuchły ponadto powstania w Tigraju i innych prowincjach. W 1991 roku ugrupowania partyzanckie skupione w koalicji Etiopski Ludowo-Rewolucyjny Front Demokratyczny (EPRDF) przejęły kontrolę nad stolicą kraju. Zwycięscy rebelianci powołali rząd tymczasowy i prezydenta Melesa Zenawiego.

Przez cały ten czas ta muzyka właściwie była zakazana, co zupełnie zniszczyło muzykę i kulturę klubową. I mniej więcej wtedy przybył do Etiopii Terrie Hessels, słynny punkrockowy muzyk i eksperymentator, wolny duch i lider holenderskiego zespołu The Ex. Został ponad rok. Zafascynowany zupełnie odmienną muzyką Etiopii, zaczął docierać do ludzi współtworzących niegdyś także tamtejszą scenę jazzową. Powoli rodziła sie chęć pokazania odmiennych etiopskich tradycji - folkowych i jazzowych, ale też koptyskich. Chęć ocalenia tego, co jeszcze ocalić się da. Ale też przywrócenia muzycznych tradycji Etiopii Zachodniej kulturze. Zaczął nagrywać tamtejszą muzykę, ale też występować z etiopskimi muzykami. To właśnie The Ex byli pierwszym muzycznym "zachodnim" zespołem, który wystąpił w Etiopii po upadku reżimu Mengystu. Rozpoczęli też współpracę m.in z Getatchew Mekurią i jego uczniami, przywracając do życia także tradycję etiopskiego jazzu, wydając liczne etiopiki na płytach CD we własnej wytwórni a także we współpracy z serią Rough Guide. Powrócił także Mulatu Astatke, zaproszony przez Jima Jarmusha do stworzenia muzyki do filmu "Broken Flowers" w roku 2005, a jego twórczość znów inspiruje nową generację artystów w Etiopii, w Europie, Ameryce Północnej i poza nią.

Editor's info:
‘Most of our Ethiopian music is based on five notes [pentatonic]. What I did was fuse the five tones with 12 tones. For many years I've been experimenting, and the more I do that the more complex it gets’ Mulatu Astatke.

New Orleans is widely seen as the birthplace of jazz, where African slaves created groundbreaking music that fused elements from both Africa and Western traditions. By the twentieth century, jazz (and subsequent African-based musical forms including soul, funk, and Cuban rumba) travelled back across the Atlantic, first through recordings and later by artists on tour. There, African musicians immediately recognized the source roots, adapted some, altered others, and in the process, created entirely new musical forms.

In Ethiopia, one of the first major musicians to lay the groundwork for Ethio-jazz was Nerses Nalbandian. His family escaped the Armenian genocide in Turkey, and settled in Ethiopia, where Nalbandi would become a band leader for many burgeoning Ethio-jazz musicians in the 1950s.

Largely credited as being the greatest innovator of Ethio-jazz and exposing it to the world, Mulatu Astatke was born in 1943 in Jimma, Ethiopia. He travelled to Wales in the late 1950s to study engineering and to the chagrin of his parents, Astatke began to take an interest in music, first studying Western classical music before heading to Boston’s Berklee College of Music to formally study jazz. It was there where Astatke took the fusion of traditional Ethiopian folk music and American jazz to a new level. Astatke explained its roots to the BBC, ‘There are tribes in the south called the Derashe. They are surrounded by people who play five tone music but they have created a diminished 12-tone scale. Diminished scales are very important in jazz music especially for improvising. We learn how Charlie Parker came up with diminished scales as well as Claude Debussy and Bach. But always on my mind is the question of who were first with the scale, these people or the Derashe tribe?’

By the late 1960s, Astatke decided to return to Ethiopia in order to cultivate Ethio-jazz in his homeland. At first, his vibraphone-based folk-jazz was considered quite unorthodox. However, within years, it transformed the capital, which came to be known as ‘Swinging Addis’. The late 1960s and early 1970s were known as the ‘golden age’ in Addis Ababa, as countless jazz orchestras and ensembles thrived in the city, led by the innovations of Mulatu Astatke and saxophonist extraordinaire, Getatchew Mekuria. Addis Ababa was in full swing in 1973 when American jazz legend Duke Ellington came to town and performed together with Mulatu Astatke.

Much of the Ethiopian jazz scene came crashing down the following year, in 1974, when a Soviet-backed military junta known as the Derg overthrew the government. The consequences of the coup and subsequent ‘Red Terror’ were profound. It left tens of thousands dead and military curfews virtually destroyed the thriving musical club scene.

When the Soviet Union broke apart in 1991, the Derg lost its backing and was subsequently overthrown. That decade saw a rebirth in Ethiopia. The budding democracy quickly became a thriving home of musical creativity. Ethiopian Jazz hit new global audiences through CD releases that included the Ethiopiques series and several Rough Guide albums. Astatke’s captivating soundtrack to Jim Jarmusch’s film Broken Flowers in 2005 brought Ethio Jazz to even wider audiences. Today, Astatke is still active, and his creativity has inspired a new generation of artists in Ethiopia, Europe, North America and beyond.