Follow Dices: Czułość

Contemporary Jazz / Indie Jazz
premiera polska: 2023-11-21
kontynent: Europa
kraj: Polska
opakowanie: Gatefoldowe etui
opis:
Opis wydawcy:
Nazwa zespołu jest nawiązaniem, chociaż niekoniecznie dosłownym, do Cage’owskiego idiomu przypadkowości w muzyce i świecie. Artyści idąc w stronę nowych rozwiązań muzycznych, zahaczają o inspirujące ich maniery muzyki skandynawskiej i folkloru polskiego, będącego dla nich bezprecedensowym źródłem-rdzeniem, z którego wypływa ich tożsamość. Wszystko to zlepione zostaje synestetyczną koncepcją kreowania barw i wielu odcieni przestrzeni harmonicznych.
Druga płyta zespołu, prócz kontynuacji idei muzycznych zawartych w pierwszym albumie, zwraca uwagę na jakości rzadkie, a tym samym szczególnie cenne we współczesnym świecie: subtelną czułość oraz ocalanie piękna i szczerej, autentycznej ekspresji w chaosie świata pogrążonego w wojnie i światowych pandemiach. Inspiracją do stworzenia nowego materiału był renesansowy zachwyt nad człowiekiem, emanujący ze szkiców i technik malarskich Leonarda da Vinci oraz motywy botaniczne, ze szczególnym uwzględnieniem lekkich i kruchych kwiatów oraz duchem kart ze starych niemieckich zielników. Drugim, ważnym wątkiem muzycznych eksploracji są osobiste poszukiwania duchowe lidera oraz refleksy tradycji muzycznych dla niego ważnych takich jak: estetyka renesansu, baroku i impresjonizmu oraz polska muzyka ludowa.

www.esensja.pl
Po pięciu latach płytowego milczenia kwartet Follow Dices, na czele którego stoi skrzypek Mikołaj Kostka, przypomina o sobie concept-albumem „Czułość”. Podobnie jak w przypadku „Eternal Colors”, mamy na nim do czynienia z kompozycjami, które w nadzwyczajny sposób łączą improwizacje jazzowe z subtelnością muzyki dawnej i elementami folkloru.
Niewiele jest współcześnie gatunków muzycznych, w których polscy artyści zaliczają się do ścisłej światowej czołówki. Ale na pewno tak właśnie rzecz ma się z rodzimym jazzem. Zarówno to pokolenie, które już odeszło na zawsze (na czele z Krzysztofem Komedą, Tomaszem Stańko czy Zbigniewem Namysłowskim), jak i to, które wciąż jeszcze wspina się po szczeblach kariery – wstydu nam absolutnie nie przynosi. Jedną z formacji, które aspirują do tego, by wypłynąć na znacznie szersze wody, jest katowicko-poznański kwartet Follow Dices, na czele którego stoi niezwykle utalentowany skrzypek i kompozytor Mikołaj Kostka, absolwent Akademii Muzycznej w Katowicach. To on, wraz z kontrabasistą Janem Jerzym Kołackim, który po ukończeniu Akademii Muzycznej w Poznaniu postanowił kontynuować naukę na Wydziale Jazzu w stolicy Górnego Śląska, powołał zespół do życia.

Pierwotnie skład uzupełniali pianista Tobiasz Gottfried oraz perkusista Mateusz Brzostowski – i to właśnie w składzie z nimi zostały zarejestrowane i opublikowane na wydanym własnym sumptem albumie „Live in Blue Note Poznań” (2016) pierwsze nagrania kwartetu. W roku następnym doszło w Follow Dices do poważnych przetasowań personalnych: Gottfrieda zastąpił Franciszek Raczkowski, a Brzostowskiego – Adam Wajdzik. Od tej chwili grupa nabrała wiatru w żagle i podpisała kontrakt z należącą do trębacza Piotra Schmidta wytwórnią SJ Records. Zaowocował on dwiema wydanymi w 2018 roku płytami: sygnowaną przez duet Raczkowski/Kostka „Duo” oraz podpisaną już przez cały zespół „Eternal Colors”.

I kiedy wydawało się, że teraz już będzie z górki, zapadło długie, bo trwające pięć lat milczenie. W tym czasie Mikołaj Kostka związał się z grającą muzykę klezmerską formacją Klezmaret (w ubiegłym roku wydał z nią album „The Mystery of Light”), ale także tworzył nowe utwory dla Follow Dices. Efektem jego pracy jest najnowsza produkcja kwartetu – ponownie wydana własnym sumptem płyta „Czułość”. To bardzo przemyślane i dopracowane wydawnictwo, w którym istotną rolę, oprócz muzyki, odgrywają również obrazy, a konkretnie – ilustrujące tytułowe pojęcie rysunki Oli Smoligi. Spośród dziewięciu zawartych na longplayu kompozycji siedem wyszło spod ręki lidera, po jednej dorzucili natomiast Kołacki („Barok Tenderness”) i Raczkowski („Gardenias”). Jako realizator dźwięku sprawdził się z kolei ceniony w światku jazzowym pianista Jan Smoczyński, który w podobnej roli wystąpił chociażby na „Władzy Algorytmów” (2023) Sekstetu Dariusza Petery.

Podobnie jak „Eternal Colors”, „Czułość” to mieszanka jazzu (w tym improwizowanego, a niekiedy nawet free) i muzyki klasycznej; na najnowszej płycie Follow Dices nie brakuje również odniesień do folku, choć te są akurat subtelne. Album otwiera utwór „Chiaroscuro”, którego tytuł jest nawiązaniem do włoskiego słowa traktowanego często jako synonim malarskiego „światłocienia”, aczkolwiek w tym przypadku niuansów jest nieco więcej. Utwór Kostki łączy w sobie peregrynacje jazzowe z klasycznymi. Najlepiej słyszalne jest to w partii skrzypiec lidera, który płynnie przechodzi od delikatności do pełnej energii improwizacji (wspieranej zresztą wydatnie przez sekcję rytmiczną), by następnie przekazać pałeczkę pianiście i powrócić dopiero w finale, spinając całość klamrą.
Najdłuższy na płycie, ponad ośmiominutowy „Roman Fresk” zaczyna się od rozbudowanej, melancholijnej introdukcji fortepianu. Kiedy już słuchacze dają się ponieść nastrojowi, rozbrzmiewa duet skrzypcowo-kontrabasowy, a wraz z nim pojawiają się elementy awangardowo potraktowanego folku. Z nich wyrasta natomiast z każdą minutą coraz bardziej wyrazista i intensywna improwizacja. Przyznam, iż przyszło mi na myśl pytanie, dlaczego to właśnie ta kompozycja nie wieńczy całości. Ale kiedy dotarłem do finału albumu, wątpliwości rozwiały się i zrozumiałem. Trzeci w kolejności numer to „Sfumato” – kolejny zawdzięczający tytuł włoskiemu słowu związanemu ze sztuką malarską. To efekt kolorystyczny oznaczający łagodne przejście z partii ciemnych do jasnych. W przełożeniu na język muzyki Mikołaja Kostki w praktyce oznacza to drogę, jaką kwartet przechodzi od kolejnej energetycznej, bliskiej stylistyce free jazzu improwizacji do finałowego wyciszenia emocji.
„Passacaglia. Szkic” oraz „Passacaglia” – co ciekawe, te dwa fragmenty płyty nie sąsiadują ze sobą, rozdzielają je utwory autorstwa innych niż lider kompozytorów – to najbardziej przejmujące opowieści, jakie trafiły na „Czułość”. Nawiązują one do zrodzonych w XVII wieku w Hiszpanii, wykonywanych z akompaniamentem gitary pieśni ulicznych. Tu gitary wprawdzie nie słyszymy, jej miejsce wypełniają skrzypce – brzmiące tak smutno i rzewnie, że trudno się nie wzruszyć. W przypadku „Passacaglii” dochodzi jeszcze groźny marszowy rytm i wypełniająca część drugą improwizacja pianisty. Pomiędzy pojawia się między innymi „Barok Tenderness” Kołackiego. Tytuł jest jak najbardziej uzasadniony, wszak klasyczna partia skrzypiec nawiązuje do muzyki dawnej; w tym kontekście może zaskakiwać fakt, że pianista i członkowie sekcji rytmicznej przez cały czas pozostają w świecie jazzu. Ba! im bliżej końca, tym bardziej oddają się freejazzowemu szaleństwu.

Z kolei w „Gardenias” Raczkowskiego na plan pierwszy wybija się subtelny duet kontrabasu i fortepianu, poprzedzony i spuentowany delikatnymi dźwiękami skrzypiec. Na finał muzycy wybrali – poprzedzoną improwizowanym „Szkicem No. 2” – kompozycję tytułową, która adekwatnie do tytułu wywołuje w słuchaczu liryczno-romantyczne skojarzenia (głównie za sprawą skrzypiec i fortepianu), aczkolwiek pojawia się także optymistyczna wstawka kontrabasu i perkusji. Tu także, podobnie zresztą jak w kilku wcześniejszych utworach, mamy płynne – można by rzec, że „sfumato” – przejścia od jednego do kolejnego wątku. Nowa produkcja Follow Dices układa się więc w malarski concept-album, urzekający pięknem, ale niestroniący także od wyrazistych, wyrażanych poprzez pełne emocji improwizacje dygresji. Opisując przed kilku laty „Duo” oraz „Eternal Colors”, wskazywałem na pokrewieństwo dokonań Mikołaja Kostki z mało znanymi nagraniami polskiego skrzypka Zbigniewa Seiferta i amerykańskiego pianisty Richarda Beiracha. „Czułość” utwierdza mnie w tym przekonaniu, a to świadczy tylko o jednym – o liderze Follow Dices powinniśmy jeszcze niejeden raz usłyszeć.
autor: Sebastian Chosiński

muzycy:
Mikołaj Kostka – skrzypce
Franciszek Raczkowski – fortepian
Adam Wajdzik – perkusja
Jan Jerzy Kołacki – kontrabas

utwory:
1. Chiaroscuro
2. Roman Fresk
3. Sfumato
4. Passacaglia Szkic
5. Barok Tenderness
6. Passacaglia
7. Szkic No. 2
8. Czułość

total time - 43:54
wydano: 2023-11-21