Marcin Józef Żebrowski: Rorate Coeli / Magnificat

opis:
opis wydawcy:
Magnificat, Rorate coeli i Missa Pastoritia należą w zgodnej opinii znawców twórczości Żebrowskiego do jego najlepszych dzieł. Są to kompozycje typu kantatowego, w których tekst liturgiczny (w tym także niektóre części mszalne) został podzielony na mniejsze odcinki, niekiedy opracowane przez kompozytora prawie jak samodzielne utwory, skontrastowane pod względem nastroju, rodzaju obsady wokalno-instrumentalnej, a nawet stylu. (...)

W XVIII wieku ranga nieszporów w niedziele i inne święta roku kościelnego była wyższa niż głównej mszy (tzw. sumy). Oprawa muzyczna składających się na to nabożeństwo psalmów i Magnificat musiała więc być okazała, czego przykładem jest Magnificat Żebrowskiego w tonacji G-dur, zbudowane z jedenastu skontrastowanych sekcji. (...) Wyjątkowy urok Magnificat kryje się w częściach solowych, niezwykle zróżnicowanych wyrazowo i stylistycznie. W pierwszej połowie kompozycji dominują arie o pełnych wdzięku melodiach, charakterystycznych dla włoskiego, operowego stylu galant. (...) W drugiej połowie Magnificat króluje styl wyraźnie starszy, barokowy, bardziej typowy dla pierwszego trzydziestolecia XVIII wieku niż jego środka. (...)

Rorate coeli to introit otwierający poranną adwentową mszę wotywną poświęconą Najświętszej Maryi Pannie. Opracowanie Żebrowskiego zachowało się w rękopiśmiennej kopii opatrzonej datą 1752, co w przybliżeniu określa czas powstania tej kompozycji. Składają się na nią trzy sekcje: chorałowa intonacja pierwszego słowa introitu, swobodne, wielogłosowe opracowanie wersetu psalmowego Benedixisti Domine (z efektownym, pełnym energii akompaniamentem orkiestry) oraz podwójna fuga, stylistycznie bardziej bliska fugom klasycznym niż barokowym, podejmująca słowa Rorate coeli.

Powstanie bożonarodzeniowej Missa Pastoritia datowane jest przez Remigiusza Pośpiecha na koniec głównego pobytu Żebrowskiego na Jasnej Górze. (...) Pasterski nastrój można dostrzec od razu w Kyrie. Pierwszą sekcję tej części mszalnej otwiera intonowany przez skrzypce krótki motyw melodyczny o wyraźnie ludowym, mazurowym posmaku. Natomiast druga sekcja tej części jest skoczna niczym krakowiak i zawiera krótkie, burdonowe odcinki, jakby grane przez wiejską kapelę. Muzyka ta, zgodnie z konwencją epoki, pojawia się również na zakończenie mszy w dwuczęściowym Agnus Dei - Dona nobis pacem. Podobne burdonowe brzmienia kompozytor wprowadził też w polifonicznym zakończeniu Glorii, którego muzyka zostanie później użyta dwukrotnie jako opracowanie sekcji Osanna in excelsis w części Sanctus. Tak jak w Magnificat uwagę przyciągają wirtuozowskie ustępy solowe tej mszy: w Glorii - aria sopranowa Domine Deus oraz duet tenoru i basu z koncertującą parą trąbek Quoniam tu solus Sanctus, a w Sanctus - wspaniała aria altowa Benedictus z koncertującą partią skrzypiec, którą zapewne Żebrowski skroił na miarę własnych, niemałych umiejętności gry na tym instrumencie. Zadziwia też łatwość kompozytora w pisaniu w dwóch stylach - chóralne Qui tollis peccata mundi z części Gloria porusza pełną barokowego patosu, schromatyzowaną melodią, towarzyszącą - zgodnie z tradycją - błagalnej prośbie wiernych „miserere nobis" („zmiłuj się nad nami"), podczas gdy zwarte formalnie, trzyczęściowe Credo odznacza się wczesnoklasyczną lekkością wyrazu.
- Anna Ryszka-Komarnicka

Editor's Info:
Magnificat, Rorate coeli and Missa Pastoritia, in the unanimous view of experts on Zebrowskis creative contribution, are among his best works. These are cantata-type compositions, in which the liturgical text (including some parts of the Mass) has been divided into smaller sections, occasionally set by the composer almost as individual works, contrasted in terms of expression, performance forces, and even style. In the 18th century, vespers performed on Sundays and other feast-days of the Church year had greater significance than the High Mass. Consequently, the musical setting of this service of psalms and the Magnificat had to be suitably resplendent, an example of which is Zebrowskis Magnificat in G major, comprising eleven contrasted sections. Rorate coeli is the opening Introit of a votive Mass celebrated in the morning during Advent and dedicated to the Holy Virgin Mary. Zebrowskis setting has survived in a hand-written copy dated 1752, which gives an approximate time of when the work was composed. It consists of three sections: a choral intonation of the introits initial word, a free multi-part setting of a verse from the psalm Benedixisti Domine with a striking and energetic orchestral accompaniment, and a double fugue, stylistically more akin with classical rather than Baroque fugues, presented on the words Rorate coeli. Remigiusz Pospiech dates the composition of the Christmastide Missa Pastoritia towards the end of Zebrowskis main stay at Jasna Gora. Its pastoral atmosphere is already detectable in the opening Kyrie. However, the second section is as lively as a krakowiak and furnished with drone-like fragments as if played by a folk band.