Egidio Romualdo Duni: Les Moissonneurs [Żniwiarze]

Muzyka Barokowa
premiera polska: 2012-07-16
kontynent: Europa
kraj: Polska
opakowanie: Jewelcaseowe etui
opis:
Opis wydawcy:
Kolejna płyta z serii Musica Restituta jest nie tylko kontynuacją idei rekonstrukcji życia muzycznego dawnej Wielkopolski, ale też nawiązaniem do poprzedniej płyty z muzyka teatralną. Nawiązaniem, ponieważ podobnie jak przy poprzednim nagraniu także i tu działalność Wojciecha Bogusławskiego oraz jego teatru stanowiły główną inspirację dla wyboru repertuaru przeznaczonego do utrwalenia na płycie, która w całości wypełniona jest tym razem dziełem Egidio Romualdo Duniego pt. Les Moissonneurs - „Żniwiarze”. Obecność twórczości europejskiej w repertuarze operowym I Rzeczpospolitej jest niewątpliwie świadectwem silnych związków kulturowych łączących ówczesne kraje europejskie z Rzeczpospolitą, a popularność Egidio Romualdo Duniego w osiemnastowiecznej Wielkopolsce, ale także jego nietuzinkowa wyobraźnia melodyczna i swoboda operowania ówczesnym językiem muzycznym, pełnym elementów ilustracyjnych, stanowiły ważne elementy decydujące o utrwaleniu tego dzieła na ósmej płycie z serii Musica Restituta. Mamy nadzieję, że podzielicie Państwo naszą fascynację i zachwyt pięknem tej zapomnianej opery.
Podobnie jak przy poprzednich nagraniach, także i tym razem praca nad przygotowaniem ósmej już płyty z serii Musica Restituta angażowała wysiłek wielu osób. Do powstania Żniwiarzy przyczyniło się liczne grono osób i instytucji, bez których nie moglibyśmy z pewnością zaprezentować Państwu kolejnej już odsłony dawnej muzycznej Wielkopolski. W pierwszej kolejności wspomnieć należy przede wszystkim o Władzach Miasta Poznania, które od ośmiu już lat wspierają nieprzerwanie swoim mecenatem serię wydawniczą Musica Restituta. Także i tym razem współproducentem płyty jest Estrada Poznańska, współfinansując po raz kolejny serię Musica Restituta. W sposób szczególny chcielibyśmy podziękować w tym miejscu głównemu sponsorowi nagrania, Wyższej Szkole Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, bez której wsparcia finansowego wydanie niniejszej płyty byłoby niemożliwe.

Przygotowanie materiału muzycznego wraz z krytyczną analizą materiału nutowego to wielokrotne kwerendy i badania nad zachowanymi w wielu archiwach muzykaliami, prowadzone przez muzykologa Macieja Prochaskę, któremu po raz kolejny składamy gorące słowa podziękowania. Wiele pomocy na tym etapie prac uzyskaliśmy ponownie ze strony Instytutu im. Oskara Kolberga w Poznaniu, które od wielu lat pomaga nam w pracy naukowej i wydawniczej. Podobnie jak w poprzedniej płycie, omówienie zawartości muzycznej wzbogacone zostało o obrazującą niektóre sceny opery foto-historię, której zdjęcia wykonane zostały w Skansenie w Dziekanowicach, podczas letniej sesji fotograficznej. Zarówno Dyrekcji Skansenu, jak i wszystkim uczestnikom sesji, składamy szczere podziękowania. Słowa podziękowania kierujemy tu także w stronę panów Michała Grześkowiaka, Jana Gałązki oraz Jarosława Wagnera, którzy od ośmiu lat wspierają bezinteresownie projekt Musica Restituta. Nagranie dokonane zostało w niezwykle przyjaznych nam zawsze progach Ojców Franciszkanów na Wzgórzu Przemysła w Poznaniu, którzy nie po raz pierwszy goszczą zespół Accademia dell’Arcadia, nagrywający zapomniane dzieła muzyczne. Ósma płyta z serii Musica Restituta to także kolejna interpretacja pod dyrekcją Bartłomieja Stankowiaka oraz dźwiękowa realizacja Łukasza Kurzawskiego, którym, podobnie jak solistom i wszystkim muzykom Arcadii, należą się szczere słowa podziękowania za ich wysiłek włożony w artystyczną stronę tego przedsięwzięcia. Mamy nadzieję, że praca wszystkich osób zaangażowanych w to nagranie przyczyni się, choć w niewielkim stopniu, do poszerzenia wiedzy o życiu muzycznym I Rzeczypospolitej oraz dostarczy Państwu niezapomnianych wrażeń estetycznych i artystycznych.
Piotr Podlipniak
Prezes Stowarzyszenia Miłośników Kultury i Sztuki

OMÓWIENIE UTWORU
Opera "Żniwiarze" Egidio Romoaldo Duniego miała swoją premierę w Paryżu w 1768 roku. Dzieło spotkało się z zainteresowaniem, a jego dydaktyczne, oświeceniowe libretto wywarło spory wpływ na tematykę innych kompozycji powstających w tym czasie. Utwór powtarzano w późniejszych latach także w innych ośrodkach w tym również prawdopodobnie także w przedrozbiorowej Polsce. Treść dzieła była później prawdopodobnie podstawą różnych przeróbek. W teatrze Stanisławowskim odnotowano bowiem kilkukrotne wystawienie baletu o takim samym tytule.

Opera mieści się nurcie wyznaczonym przez słynny "powrót do natury" Rousseau opisując zycie prostych ludzi, ich troski i zmartwienia. Całość jest także wpisana w typowo osiemnastowieczną konwencję, w której ostatecznie stary porządek społeczny pozostaje niezachwiany, a podstawową myślą jest tu potrzeba humanitarnego traktowania niższych warstw społeczeństwa. Autor libretta co prawda skupia się na ciężkiej pracy chłopów i ich niełatwym losie ale ostatecznie głównym motywem jest tu łaskawa i pełna zrozumienia postawa pana i dziedzica. Candor ukazany został tu jako główny patron i opiekun chłopów a jego postępowanie wobec chłopów ukazano jako zespół wzorcowych cnót do naśladowania dla szlachetnie urodzonych spektatorów opery. "Żniwiarze" należą do charakterystycznego dla epoki oświecenia nurtu "edukacyjnego" w operze, w Rzeczpospolitej w ten sam nurt wpisała się nieco później pierwsza polska opera "Nędza Uszczęśliwiona". Nie przypadkiem niniejsze nagranie jest próbą przypomnienia całkowicie zapomnianego dziś dzieła Duniego. Podobnie jak inne opery komiczne z tego okresu także i to dzieło stało się ważnym elementem kształtującym styl i tematykę polskiej opery doby klasycyzmu. Mając na uwadze konstrukcję akcji oraz niektóre szczegóły (np.: chóry żniwiarzy z II aktu) widzimy tu wyraźne pokrewieństwo nie tylko z "Nędzą" Bohomolca-Kamieńskiego ale także z "Krakowiakami i Góralami" Bogusławskiego- Stefaniego. Te powiązania świadczą dobitnie o tym że opera Duniego była w Rzeczpospolitej znana a zarówno jej libretto jak i styl opracowania muzycznego znalazły oddźwięk w pierwszych polskich operach. Muzyka Duniego to ciekawe połączenie stylu włoskiej opery z pewnymi elementami muzyki francuskiej. Kompozytor jako przybysz w Paryżu musiał przejąć pewne charakterystyczne dla muzyki francuskiej sposoby narracji muzycznej. Starał się nie eksploatować koloratur w ariach, stosował często dość proste formuły melodyczne, drobną ornamentykę w postaci przednutek oraz barwną instrumentację. Duni stosuje w „Żniwiarzach” zarówno klasyczne arie da capo jak nowsze typy arii: dwuczęściowe (21) oraz formy zwrotkowe (11), repryzowe (8, 12), rondowe (3) i przekomponowane (7). Niektóre z arii pod względem opracowania i pomysłowości wydają się szczególnie interesujące, w sposób obrazowy odpowiadają też pewnym typom postaci, oddając ich cechy charakteru. Gennevotte powierzono spokojne frazy, powtarzane wielokrotnie motywy (3 i 17). Dolival prezentuje zarówno niepowstrzymane wybuchy energii w ilustracyjnej arii o urokach polowania (7), gdzie zastosował kompozytor parlando jako onomatopeję (przywoływanie psa „aport”) oraz konwencjonalne miłosne zachwyty nad piękną Rosine (11). Candor w swoich ariach eksponuje głównie dramatyzm w połączeniu z łagodnością ale także pewną elegancję i szarmancki stosunek do innych, kompozytor stosuje tu zazwyczaj prosty rysunek melodyczny z wyrazistym przebiegiem harmonicznym co daje słuchaczowi poczucie spokoju, a jednocześnie wpływa na silny energetyczny rys tych arii. Rosine to postać z najbardziej różnorodną paletą uczuć obrazowanych w ariach. Odnajdujemy tu zarówno smutek i niepokój (4), taneczne rytmy taranteli (13), namiętność (18), grację i elegancję (21). Najbardziej wysmakowaną arią Rosine jest obraz, w którym kompozytor pokazał budzące się w jej sercu uczucie do Candora, używając charakterystycznych figur z repetowanymi dźwiękami jako ilustracją bijącego serca. Dwa duety przynoszą z kolei dwa odmienne afekty; Duet Dolivala i Rosine jest burzliwy i niespokojny natomiast Duet Rosine i Candora to już obraz miłosnej fascynacji i wzajemnego oddania. Ensamble zostały skomponowane zarówno jako obrazy o tanecznych, pastoralnych rysach (13, 15) jak i bardziej dynamicznym wyrazie. Ciekawym fragmentem jest dialog między Sandorem i Żniwiarzami, a którym dziedzic wznosi toast na ich cześć. Pod względem czysto formalnym jest to marsz, jednak nietrudno zauważyć, iż późniejsze dzieła muzyczne z okresu Rewolucji Francuskiej przynoszą podobną melodykę budowaną z reguły na fanfarowych motywach (Marsylianka).

Podobnie jak inne komedie Duniego, „Żniwiarze” prezentują typ dzieła z okresu przejściowego między barokiem i klasycyzmem. Styl muzyki zawieszony jest tu gdzieś pomiędzy Rameau, Pergolesim i nowszymi trendami rodem z Neapolu. Kompozycja przynosi jednak wiele świeżych i indywidualnych rozwiązań a jej styl wywarł znaczący wpływ na polskie dzieła z okresu Stanisławowskiego. Jest z pewnością opera godna przywrócenia do praktyki scenicznej a jej treści mogą być ciągle inspiracją dla nowych pokoleń wykonawców. Maciej Prochaska

muzycy:
Anna Mikołajczyk-Niewiedział: soprano
Patryk Rymanowski: baritone
Anna Podgórska: sprano
Łukasz Wilda: tenor
Eryk Rymanowski: baritone
Accademia della' Arcadia
Bartłomiej Stankowiak: conductor

utwory:

1. Ouverture
2. Allegro
3. AKT I: Ariette (Gennevotte)
4. AKT I: Ariette (Rosine)
5. AKT I: Dialogue (Rustant, Gennevotte & Choeur)
6. AKT I: Ariette (Candor)
7. AKT I: Ariette (Dolival)
8. AKT I: Ariette (Candor)
9. AKT II: Duo (Rosine & Dolival)
10. AKT II: Ariette (Rosine)
11. AKT II: Ariette (Dolival)
12. AKT II: Ariette (Rustant)
13. AKT II: Choeur des Moissonneurs
14. AKT II: Dialogue (Candor & Choeur)
15. AKT II: Duo (Rustant & Gennevotte)
16. AKT II: Dialogue (Candor & Choeur)
17. AKT III: Ariette (Gennevotte)
18. AKT III: Ariette (Rosine)
19. AKT III: Ariette (Candor)
20. AKT III: Ariette (Rosine)
21. AKT III: Ariette (Rosine)
22. AKT III: Duo (Rosine & Candor)
23. AKT III: Vaudeville (Gennevotte & Rosine, Dolival, Candor, Rustant)

total time - 51:41
wydano: 2011