Francesco Cavalli: Ombra mai fu

opis:
Opis wydawcy:
“Poza wielką muzyczną wartością dzieł Cavalliego, jego opery znane są z bogactwa i nowoczesności, jak również z różnorodności i złożoności postaci” – mówi słynny francuski kontratenor Philippe Jaroussky. „Reżyserzy i teatry operowe są niezwykle chętni do wystawiania jego kompozycji. Opery Cavalliego pełne są fantazji, szaleństwa, humoru i emocji. Oferują różnorodność, której nie znajdujemy w XVIII-wiecznej operze seria” – dodaje.

Francesco Cavalli (1602-76), to postać niezwykle istotna w historii opery. Jego dzieła renesans przeżyły w latach 60. XX w., a zainteresowanie nimi nieustannie rośnie. Cavalli, jako najważniejszy następca Monteverdiego, działał w Wenecji w czasie, gdy opera przenosiła się z arystokratycznych pałaców do teatrów publicznych. Muzycznie, jego opery znane są z płynnej ekspresji recitar cantando („śpiewnej recytacji”), a dramaturgicznie ze swojego charakterystycznego tonu narracji, łączącego dostojny, mitologiczny tragiczny dramat, ze złośliwą a nawet pikantną komedią.

Jak mówi Philippe Jaroussky: „Cavalli odegrał ogromną rolę w tworzeniu opery – nowego gatunku powołanego do życia przez Monteverdiego i innych – jako popularnej formy rozrywki. Skomponował wiele oper dla Teatro San Cassiano – pierwszego teatru prezentującego opery w Wenecji”.

Cavalli był także aktywny na polu muzyki religijnej. Jako chłopiec śpiewał pod dyrekcją Monteverdiego w chórze Bazyliki Św. Marka. Został organistą, a ostatecznie w roku 1668 poszedł w ślady Monteverdiego, zostając maestro di cappella katedry – ta funkcja odpowiadała współczesnemu dyrektorowi muzycznemu.

Przygotowując się do nagrania albumu Ombra mai fu, Jaroussky studiował większość z 37 zachowanych oper Cavalliego. „Chciałem naprawdę wykorzystać czas trwania albumu do pokazania różnorodności i wszelkich właściwości muzyki Cavalliego. Czasem wydaje się ona niezwykle prosta, a jednak ma bardzo szczególny i charakterystyczny rys melodyczny i harmoniczny. Album zaprojektowany jest tak, aby zilustrować kontrasty obecne w jego operach, gdy pojawiają się, przechodząc z jednej sceny do następnej, gdzie po lamento może następować fragment całkowicie humorystyczny.

Jaroussky połączył utwory wokalne i instrumentalne, pochodzące z ponad 12 oper Cavalliego. Repertuar obejmuje zarówno bardzo znane dzieła, jak Calisto, Ercole amante, Ormindo i Giasoone, poprzez Eliogobalo, niedawno wystawione w Paryżu i Amsterdamie, do takich rzadkości, jak Statira, principessa di Persia i La virtu dei strali d’Amore. Na płycie znalazły się duety z sopranistką Emőke Baráth (której album Voglio cantar, prezentował twórczość Barbary Strozzi – uczennicy Cavalliego) oraz z kontraltem Marie-Nicole Lemieux, która walczy z nim w komicznym duecie Ninfa bella z Calisto.

Tytułowy utwór pochodzi z opery „Xerse”, datowanej na 1654 r., powstałej w oparciu o to samo libretto co dzieło Haendla Serse napisane 80 lat później. Poza środowiskiem operowym dzieło Haendla znane jest głównie jako Largo, propozycja Cavalliego, choć mniej znana, jest bardziej urokliwa i pełna wdzięku.

Co ciekawe, możemy dostrzec podobieństwa pomiędzy opracowaniami „Ombra mai fu” Haendla i Cavalliego – tłumaczy Philippe Jaroussky – oba są stosunkowo krótkie i utrzymane w metrum trójdzielnym. Czy Haendel znał utwór Cavalliego? Jest to możliwe. Interesująca różnica pomiędzy tymi dwiema ariami jest taka, że w wersji Haendla smyczki grają z głosem. W utworze Cavalliego partie te są napisane wyżej, wypełniając harmonię, zmieniając się nieustannie i kreując piękny efekt lśnienia i koloru”. W tym nagraniu wspomniane smyczki należą do Ensemble Artaserse, który Jaroussky założył w 2002 r. we współpracy z innymi wiodącymi muzykami z kręgu wykonawstwa muzyki barokowej.

Editors's info:
“Beyond the great musical interest that Cavalli offers, his operas are notable for their richness and modernity, and for the diversity and complexity of their characters,” says countertenor Philippe Jaroussky. “Stage directors and opera houses are increasingly keen to stage his works. His operas are full of fantasy, craziness, humour and emotion. They offer a variety we don’t find in the opera seria of the 18th century.”

Francesco Cavalli (1602–76) is an important figure in the history of opera and his works, which first experienced a revival in the 1960s, have been growing in currency in recent years. The most prominent successor to Monteverdi, Cavalli was active in Venice at a time when opera was moving out of aristocratic palaces and into public theatres. Musically, his operas are notable for the fluid expression of their recitar cantando (“acting in song”), and dramatically for their variety of tone, combining noble, mythical or tragic drama with teasing or bawdy comedy.

As Philippe Jaroussky explains: “Cavalli played a major role in establishing opera – the new genre created by Monteverdi and others – as popular entertainment. He composed many operas for the Teatro San Cassiano, which was the first theatre in Venice to stage opera.”

Cavalli was also active in the field of religious music. As a boy, he had sung under Monteverdi’s direction in the choir of St Mark’s Basilica. He went on to become the cathedral’s organist and eventually, in 1668, to follow in Monteverdi’s footsteps and become its maestro di cappella, the equivalent of a modern-day music director.

When preparing this album, Ombra mai fu, Jaroussky was able to study the manuscripts of most of Cavalli’s 37 surviving operas. “I really wanted to use the album’s playing time to show all the variety and all the qualities of Cavalli’s music. It can sometimes appear disarmingly simple, but it has a very special and distinctive melodic and harmonic flavour. The album is designed to illustrate the contrasts in his operas as they move from one scene to the next, where a lamento might be directly followed by something very humorous.”

Jaroussky has included vocal and instrumental numbers from more than a dozen of Cavalli’s operas, ranging from comparatively well-known works such as Calisto, Ercole amante, Ormindo and Giasone through Eliogabalo, which was recently staged in both Paris and Amsterdam, to such rarities as Statira, principessa di Persia and La virtu dei strali d'Amore. He is joined for the love duets by soprano Emőke Baráth (whose recent Erato recital, Voglio cantar, highlighted the music of Barbara Strozzi, a student of Cavalli) and contralto Marie-Nicole Lemieux, who spars with him in the comical duet ‘Ninfa bella’ from Calisto.

The title track is taken from the opera Xerse, which dates from 1654 and is set to the same libretto that Handel used for his Serse more than 80 years later. Outside the world of opera, Handel’s version of Emperor Xerxes’ ode to a plane tree is known simply as ‘Handel’s Largo’. Cavalli’s version, while less famous and less dignified, is more graceful and lilting.

“Curiously there are similarities between Cavalli’s and Handel’s settings of Ombra mai fu,” explains Philippe Jaroussky. "Both are quite short and in triple time. Did Handel knew Cavalli’s Xerse? It’s a possibility. An interesting difference between the two arias is that in Handel’s version the first violin plays along with the voice. In Cavalli’s version the violin parts are higher and fill in the harmonies, changing constantly and creating a very beautiful effect of iridescence and colour.” On this recording those violins belong to Ensemble Artaserse, which Jaroussky launched in 2002 in collaboration with other leading musicians in the field of Baroque music.