John Butcher / Paal Nilssen-Love: Concentric

Avant Jazz / Free Improvisation / Avant-Garde
premiera polska: 2007-02-27
kontynent: Europa
opakowanie: kartonowe etui
opis:
diapazon.pl, 2007-02
Gdyby istniała metoda zamiany muzyki na obrazy, cztery utwory z albumu "Concentric" ułożyłyby się zapewne w kompozycje action painting. Dźwięki perkusji Nilssen-Love'a i saksofonu Butchera tworzą struktury, które porównać można z rozpryskiwanymi gęsto strużkami farby na płótnach Jacksona Pollocka.

Jak w malarstwie gestu, tak i w tym przypadku metodą tworzenia jest improwizacja. Płyta wydana przez portugalską wytwórnię Clean Feed jest rejestracją dwóch spotkań Johna Butchera z Paalem Nilssen-Love z 2001 roku. Mimo, że panów dzieli spora różnica wieku (20 lat), łączy ich upodobanie do eksperymentowania i muzycznych poszukiwań.

Gra Butchera uznawana jest za trudną i niezrozumiałą. Kojarzona bywa, z racji jego wykształcenia, z zawiłym światem cząstek elementarnych fizyki teoretycznej. Rzeczywiście, gdy stosuje oddech cyrkulacyjny, momentami wydaje się, jakby dźwiękiem wykreślał w powietrzu sinusoidy - nuty wznoszą się i opadają, z jakąś precyzją, matematyczną dokładnością. Na omawianym albumie utwór drugi - "Mono Lake", wieńczy ponad dwuminutowa wiązka modulowanego, ciągłego dźwięku. Nie trzeba jednak koniecznie posiadać ścisłego umysłu, by wniknąć w tę muzykę. Na "Concentric" Butcher momentami gra w naprawdę piękny, liryczny i delikatny sposób. Nie odcina się od tradycji - drapieżny free jazz również momentami pobrzmiewa.
Paal Nilssen-Love w tym duecie odpowiada za bardziej tradycyjne rytmy. Nie byłby zapewne sobą, gdyby ich odpowiednio nie przełamywał i komplikował. W utworze "Point Lobos" Nilssen-Love pociera smyczkiem talerze, podczas gdy Butcher piszczy i syczy przez swój saksofon - w takich momentach zacierają się różnice między instrumentami i trudno jest rozróżnić, od kogo pochodzi dany dźwięk. Jednak perkusja w przeważającej części zakorzeniona jest w jazzowym idiomie, co z pewnością czyni muzykę lepiej przyswajalną.

Album duetu składa się w abstrakcyjną całość, niełatwą dla słuchacza i wymagającą wyobraźni. Efekt dopełnia reprodukowany na okładce obraz Terry'ego Nilssen-Love'a, ojca Paala, będący barwną, abstrakcyjną kompozycją.

Jackson Pollock zwykł mawiać, iż malując nigdy nie traci kontroli nad tym, co robi. W zawiłym i gęstym spektrum dźwięków "Concentric" odnaleźć można, paradoksalnie, wiele ładu i piękna.
autor: Michał Fundowicz

Jazz Forum
ocena: * * * *
Paal Nilssen-Love to dziś bodaj najbardziej wzięty i wyrazisty młody perkusista na scenie improwizowanej. Szwedzki muzyk kontynuuje tradycję europejskiej szkoły free jazzu – rozwijaną przez Johna Stevensa, Hana Benninka czy Tony’ego Oxleya, ale można doszukać się w jego grze i pewnych analogii do eksperymentów tuzów zupełnie wyemancypowanej perkusyjnej improwizacji, choćby Burkharda Beinsa (jakkolwiek naszemu bohaterowi daleko do preferowanego przez niego redukcjonizmu). Zaledwie 32-letni Nilssen-Love to prawdziwy erudyta, oszałamiający sprawnością. Doskonale wie co to metrum, jazzowy timing, a nawet swing - ale nie jest ich niewolnikiem, w zależności od potrzeb i kontekstu może zupełnie odrzucić te kategorie, niekiedy traktując perkusję w zasadzie wyłącznie barwowo. Potrafi być zdyscyplinowanym, niemniej zawsze szalenie charakterystycznym i pełnym inwencji akompaniatorem (vide np.: Atomic), ale najciekawiej prezentuje się jako w pełni wyzwolony eksperymentator – czy to w obszarze elektroakustycznego noisu (choćby z Lesse Marhaugiem), czy (przede wszystkim) w niezliczonych akustycznych realizacjach, w najróżniejszych konfiguracjach (regularnie grywa z Gustafssonem, Gjerstadem, Vandermarkiem i wieloma innymi), zwłaszcza gdy łączy typowe dla siebie szalenie energiczne, zawiesiste erupcje z niemal melodyczną ekspresją, jak i w programach solowych.
Przez swój styl - niesamowite zagęszczenie akcji, tempo i żywiołowość przy jednoczesnym poszanowaniu ciszy, bogactwo środków, brzmień, genialną technikę, jawi mi się jako następca wielkiego Tony’ego Oxleya. Na podobną zdolność kreowania specyficznego, frenetycznego napięcia.

Pierwsza z płyt to duet młodego perkusisty z Johnem Butcherem – muzykiem należącym do absolutnej czołówki saksofonowej wolnej improwizacji. Źródeł jego ekspresji nie należy szukać w powstałym za oceanem idiomie, a raczej w ekspresji wyrosłej latach 60. na gruncie europejskim, m.in. w innowacyjnych technikach wypracowanych przez Evana Parkera, oraz w minimalizmie i mikrotonowości. Śmiałe wykorzystanie technik rozszerzonych, owocujące tu licznymi świergotami, gwizdami, piskami i sykami, czy charczącymi dźwiękami przenosi grę Butchera w rejony iście abstrakcyjne. Nilssen-Love przypuszcza rozpędzone rytmiczne szarże poprzetykane tremolami, atakuje misternymi mikro-kanonadami, nie stroniąc też od szmeru ledwie muskanych membran, zgrzytów pocieranych krawędzi talerzy i najróżniejszych metalicznych wybrzmień. Bębniarz zachwyca złożonością tekstur, czujnością, a zarazem kondensacją uderzeń i wybuchową dynamiką. Chcąc oddać słowami temperaturę tej płyty – co w przypadku takiej muzyki nie jest łatwe – mógłbym spróbować porównać ją do kilku kanonicznych pozycji o podobnym charakterze. Momentami, przez swą intensywność, a jednocześnie koncentrację i dość ciemną dramaturgię przypomina mi fenomenalne „Palm Leaf Hand” Ceceila Taylora i Oxleya, choć, rzecz jasna, z racji innego instrumentarium operuje odmiennymi brzmieniami, możliwościami wyrazowymi, jest mniej gwałtowna, brutalna, zmasowana, za to bardziej transowa, chwilami wręcz medytacyjna. Z drugiej strony wydaje się być bardziej gorączkowa, neurotyczna od duetów Oxleya z Billem Dixonem („Papyrus”). Niejednokrotnie w tym rozdokazywaniu, przy jednoczesnym maksymalnym skupieniu, zbliża się do rewelacyjnej „Grass is Always Greener” autorstwa Evana Parkera i Hana Bennika, a innym razem (również przez stosunek do sonorystyki) do „The Last Supper” Toshinori Kondo i Paula Lovensa. Jakkolwiek by jej jednak nie umiejscawiać, klasyfikować, bez dwóch zdań jest to dawka wolnej improwizacji opartej o doskonały (przy tym bardzo indywidualny) warsztat, świetną intuicję i wyobraźnię.

Natomiast „Teatro” (podobno pierwsze spotkanie zacnej trójki improwizatorów!) brzmi pełniej, bardziej stabilnie i jazzowo. Obecność basu daje muzyce pewien kręgosłup, ale artyści od zakorzenienia zdają się uciekać. Sekcja przeważnie jest nad wyraz ruchliwa, rozbiegana, choć niekiedy podejmuje uchwytny, nośny groove, saksofonista próbuje za nią nadążyć (nie zawsze skutecznie, czasem brak mu płynności prowadzeni linii) generując zwarte, chrapliwe frazy (na tenorze, bądź barytonie), czasem – w najbardziej dzikich fragmentach - wywołujące skojarzenia z późnym Coltranem. Jest tu też sporo momentów wyciszenia. Trio nie szuka oparcia w żadnej konkretnej strukturze, schemacie – to wznoszenie dźwiękowej konstrukcji w procesie. Czyli dokładnie to, czym dobry free jazz powinien być. Jeśli połączymy to duchem przygody, pasją, a zrazem dużą samoświadomością i biegłością, to - mimo drobnych niedociągnięć - mamy kawał doprawdy emocjonującego grania.
autor: Łukasz Iwasiński
Editor's info:
We can't say that these two musicians are traveling parallel ways. John Butcher's experiments with feedback, amplification, microtonality and multitracking are pretty far from the studies in rhythm and texture developed by Paal Nilssen-Love. The British saxophonist is one of the top names in the ranks of the new guard of free improvisation (even if he's been around since the Eighties and played with the old guard - people like Derek Bailey, John Stevens, and Phil Minton). The truth is, Butcher started the radical process of reinventing his sax playing during his tenure with those players, while the Norwegian drummer made his fame in the new wave of free jazz (his partnerships with Ken Vandermark and Mats Gustafsson, for instance), and only that condition of being "new" in their respective scenes seems to be common to them. That, and the improv factor, and this is precisely what enabled the existence of this duo. The "center" implied by the title of the CD is nothing more than the praxis of improvisation, and here we have two masters immersed in that kind of methodology and approach. And here we have two guys well-versed in the sax-drums formula: John Butcher toured and or recorded with people like Gerry Hemingway, Gino Robair, Eddie Prévost, and Dylan van der Schyff, and Paal Nilssen-Love experimented with the "Interstellar Space" instrumental combination (the title of the recording by John Coltrane and Rashied Ali) with Vandermark. The resulting music lands somewhere between jazz and totally improvised music. But where specifically? After you start listening to this music, you won't care!

Liner Notes
The players who made this recording were born almost exactly twenty years apart, quite a long time in the accelerated evolutionary pace of improvised music. Similar spans separated Louis Armstrong and King Oliver from Dizzie Gillespie and Charlie Parker, Diz and Bird from Albert and Don Ayler, and "Bells" from "Polwechsel." The different eras in which these two musicians came of age have inevitably shaped their musical personalities.
John Butcher had to define himself in part through refusal. A saxophonist, he dealt with jazz as he learned his instrument. But in order for him to find a way for the saxophone to articulate the timbral leaps and structural challenges of the early composed electronic music that, amongst other things, inspired him, as well as to make his own place in a vibrant English free improv scene that contained such intimidating precedents as Evan Parker and Trevor Watts, he sought to purge his playing of idiomatic influences. After years of woodshedding, and particularly an intense joint excursion with pianist Chris Burn, Butcher moved beyond the boundaries of genre and established technique and developed his own language out of what was left. Although it might seem surprising given his excellent duo recordings with such differently gifted percussionists as Gerry Hemingway, Dylan van der Schyff, Gino Robair, and Eddie Prévost, John rarely played with drummers in the early part of his career. "Escaping from jazz in the early 80s," he explains, "meant avoiding jazz-type lineups. I wanted to explore the 'colour' of saxophone sound, not be a soloist, not play lines. So I worked with violin (Phil Durrant), guitar (John Russell), and Chris Burn's ENSEMBLE etc. The only drummer at the time was Paul Lovens in News From The Shed, but you know how he played in that..." That percussion proscription ended after Butcher joined the final version of John Stevens' Spontaneous Music Ensemble in 1992. "By then I felt able to use my approach in a more rhythmic situation without falling back on old ways and habits, but also Stevens left so much musical space within his activity that the push and pull was as agile as a string group."
Paal Nilssen-Love's development has involved more walking towards than walking away. His father Terry, who now focuses his creativity on painting, was both a jazz drummer and the proprietor of jazz clubs in Redhill, England and Stavanger, Norway. "I was exposed to jazz and improvised music from an early age. I begun playing in the school band when I was nine, a rock group when I was 13, and more and more jazz from when I was 15, 16 and up. I also used to sit in with the elder musicians who had regular gigs at the club." Amongst his early jazz associations was Frode Gjerstad, who included the teenager in the Circulasione Totale Orchestra and various other combos. Paal's evolving engagements with non-idiomatic improvisation, rock, free noise, and the fringes of dub and funk via his associations with Mats Gustafsson, Raoul Björkenheim, Lasse Marhaug, and Ken Vandermark betray no anxiety about historical baggage or musical encumbrance, only a hunger for new musical stimulation. At the same time, his recent work with the swinging ensembles School Days and Atomic proves that ambivalence has never crept into his relationship with the music of his youth, indeed, he thrives on the contrast. "I have always dealt with groups playing music with time and melodies, and at the same time groups or ad hoc meetings where the contrary is the case. But I think that if you play really free music, you should feel free to include all elements. When Evan Parker and Derek Bailey chose to exclude time, melody and harmony it was for political reasons, then."
So how do these two men who generally move in different circles and have dissimilar relationships to musical tradition find a way to work together now? The answer is in the record's title - by finding centers that hold their sometimes intersecting, other times complimentarily co-existing musical fields in place. I'll name just one, although an astute observer can identify multiple axes of attitude, technique, and attention around which these four tracks revolve. That center's name is John Stevens. Butcher's relationship with the late drummer, cornetist, and organizer - a man who could lay fair claim to having first opened the door into a certain restrained, highly interactive sector of the many-roomed house of free improvisation - has already been noted. Nilssen-Love's link, ironically, goes back even farther. Stevens had been friends with Terry Nilssen-Love since the latter's days in England, and often booked into his clubs. He also played with Gjerstad in the group Detail and other projects, the saxophonist once wrote of their involvement as "one long workshop lasting almost 13 years."* When Stevens was in Stavanger it was only natural that Paal took lessons from him.
Stevens sternly demanded of both audiences and musicians the utmost seriousness with respect to a music that was, and still is, damned to a range of disrespect from outright opprobrium to corrosive disregard. He asked that everyone involve listen and hear and respond, and that they take it beyond a thoughtless tit-for-tat dialogue. This duo duplicates one of the SME's line-ups, the early 70s sax-and-drums version with Trevor Watts, but doesn't sound much like it. Instead it adheres to Stevens aesthetic of considered, open, and highly human interaction, and honors his gravity of intent with the commitment of the playing.
Bill Meyer, Berwyn IL, June 2006

muzycy:
John Butcher - tenor and soprano saxophone
Paal Nilssen-Love - drums and percussion

utwory:
1. Pipestone
2. Mono Lake
3. Point Lobos
4. The Stob

wydano: 2006
more info: www.cleanfeed-records.com
more info2: www.paalnilssen-love.com